चीनको चमत्कारी विकास यात्रा: गरिबीबाट विश्वशक्ति बन्ने कथा।
चीनको चमत्कारी विकास यात्रा: गरिबीबाट विश्वशक्ति बन्ने कथा।
बेइजिङ, असार १९ – एक समय आत्मनिर्भर कृषिमा अडेको र विकासमा धेरै पछि परेको देश चीन (People’s Republic of China) आज विश्वकै दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र बनिसकेको छ। करिब ७० वर्षको अवधिमा चीनले गरिबी, औद्योगिक पिछडापन र राजनीतिक अशान्तिबाट उक्लँदै आधुनिकता, प्रविधि र निर्यातमुखी अर्थतन्त्रमा आधारित राष्ट्रको रुप लिएको छ।
—
🔹 ऐतिहासिक पृष्ठभूमि:
चीनको आधुनिक इतिहास सन् १९४९ मा कम्युनिस्ट पार्टीका नेता माओ जेदोङ (Mao Zedong) ले जनवादी गणराज्य चीनको स्थापना गरेपछि सुरु हुन्छ। यो समय चीन आर्थिक रूपमा कमजोर, सामन्तवादी संरचनामा आधारित र आन्तरिक द्वन्द्वग्रस्त थियो।
—
🔹 समाजवादी प्रयोग र असफलता:
माओको नेतृत्वमा चीनले “ग्रेट लिप फर्वार्ड” (1958-1962) जस्ता योजनाहरू लागू गर्यो, जसले कृषिमा सामूहिक उत्पादन र उद्योगीकरणलाई बल दिन खोज्यो। तर ती योजनाले भोकमरी, जनधनको क्षति र असफलता ल्यायो। त्यसपछि “साँस्कृतिक क्रान्ति” (1966-1976) सुरु भयो, जसले देशको शिक्षा, बुद्धिजीवी वर्ग र सामाजिक संरचनामा ठूलो हानि पुर्यायो।
—
🔹 आर्थिक सुधारको युग: देङ सियाओपिङको नेतृत्व
सन् १९७८ मा देङ सियाओपिङ (Deng Xiaoping) ले सत्ता सम्हालेपछि चीनले नयाँ नीति “Reform and Opening Up” सुरू गर्यो। यसबाट निजी क्षेत्रलाई अनुमति दिइयो, विदेशी लगानी भित्र्याइयो र बजारमूलक सुधारहरू गरियो।
विशेष आर्थिक क्षेत्रहरू (SEZs) स्थापना गरियो – विशेषगरी शेनझेन जस्ता सहरहरूमा।
कृषि प्रणालीमा सुधार गर्दै किसानलाई निजी उत्पादनको अधिकार दिइयो।
निर्यातमुखी औद्योगिकीकरणमा जोड दिइयो।
—
🔹 हालको अवस्थाः
आज चीन:
विश्वकै दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्र हो (अमेरिकापछि)।
प्रविधिमा अग्रणी देश बनिरहेको छ (Huawei, BYD, TikTok आदि)।
बृहत् पूर्वाधार विकासमा अगाडि छ (बुलेट ट्रेन, स्मार्ट सिटी, ब्रिज आदि)।
बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (BRI) मार्फत वैश्विक प्रभाव विस्तार गर्दैछ।
—
🔹 आलोचना र चुनौतीहरू:
चीनको विकासले प्रशंसा मात्रै होइन, आलोचना पनि पाएको छ:
मानव अधिकार उल्लंघन (हङकङ, शिनजियाङ मुद्दा)।
सञ्चार स्वतन्त्रताको अभाव।
पर्यावरणीय प्रभाव र औद्योगिक प्रदूषण।
—
🔹 निष्कर्ष:
चीनको विकास यात्रा योजनाबद्ध, दीर्घकालीन दृष्टिकोणयुक्त र शासकीय इच्छाशक्ति भएको सफल उदाहरण हो। गरिबीमा थिचिएको राष्ट्र कसरी विश्व नेतृत्वको दावेदार बन्छ भन्ने कुरा बुझ्न चीनको अध्ययन गर्नु अत्यन्त उपयोगी हुन्छ।
—
© NagarBikash.com | अन्तर्राष्ट्रिय डेस्क
