“तीजको लहर आयो बरि लै:

बिष्णु माझीको स्वर–यात्रा

तनहुँ जिल्लाको एउटा सानो गाउँ। बाल्यकालमै प्रकृतिको गोदमा हुर्केकी एउटी साधारण तर असाधारण प्रतिभा बोकेको केटी – बिष्णु। खेतबारीमा काम गर्ने बेला, घरमा मेलापात गर्ने बेला, गाउँका चोक–टोलमा भेट हुँदा उनको स्वर सधैं गुन्जिन्थ्यो। गाउँका बुढापाकादेखि बालबालिकासम्म उनको गीत सुन्दा मोहित हुन्थे।

बिष्णुको परिवार सम्पन्न थिएन। साधारण जीवन, साधारण हैसियत तर असाधारण स्वर। उनका आमाबुबाले छोरीको स्वर सुन्दा गर्व गर्ने तर मनमा एकैपटक डर पनि हुन्थ्यो – “यो स्वरलाई संसारले सुन्न पाएला कि पाएन?”

समय बित्दै गयो। उनले गाउँका मेलापात, देवीदेवताका भजनदेखि रमाइला तीज, देउडा र पञ्चेबाजाका गीत गाउँदै आफ्नो पहिचान बनाइन्। उनको स्वरमा एउटा अद्भुत मिठास थियो – कहिले मायालु, कहिले करुण, कहिले उत्साहले भरिपूर्ण। गाउँका मानिसहरूले उनलाई “लोक देवी” भन्ने चलनै चलाए।

तर उनको जीवन केवल गीतको चमकले भरिएको थिएन। बिष्णुको निजी संसार निकै रहस्यमय रह्यो। उनले खुलेर आफ्नो जीवनबारे धेरै भन्न चाहिनन्। कतिपयले उनको मौनतालाई रहस्य माने, कतिपयले पीडाको कथा। तर उनले आफ्नो जीवनका कुरा भन्दा पनि गीतलाई नै आफ्नो पहिचान बनाउन रोजिन्।

रेडियो र टेलिभिजनमा उनका गीत बज्न थालेपछि उनी देशभरका लाखौं नेपालीको मनमा बसिन्। गाउँमा गाई–बाख्रा चराउने बालकदेखि सहरमा पढ्ने विद्यार्थी, मजदुरदेखि कलाकारसम्म सबै उनको गीतमा झुम्न थाले। उनका तीजका गीत, मायाप्रेमका गीत, परम्परागत भाकामा बनेका सिर्जना घर–घरमा गुन्जिन थाले।

तर बिष्णुको वास्तविकता अझै पनि रहस्यमय छ। उनको जीवन कस्तो छ? उनी किन सार्वजनिक रूपमा कम देखिन्छिन्? किन उनले मिडियासँग खासै कुरा गर्न चाहिन्? यी सबै प्रश्नहरूको जवाफ अझै खुलेको छैन।

तर, एउटा कुरा भने स्पष्ट छ – बिष्णु माझी केवल गायिका मात्र होइनन्, लोक संस्कृतिको जीवित सम्पदा हुन्। उनका गीतहरूले नेपाली लोकसंस्कृति बचाइरहेको छ, पुस्ता–पुस्तामा प्रेम, करुणा र आत्मीयताको धरोहर हस्तान्तरण गरिरहेको छ।

आज पनि जब गाउँका चौतारामा, बसपार्कमा वा रेडियो एफएममा उनका गीत बज्छन्, हजारौं मानिसको मुहारमा मुस्कान आउँछ।
बिष्णु माझी आफैं एक रहस्य हुन सक्छिन्, तर उनको स्वर भने सम्पूर्ण नेपालकै आत्मा जस्तो लाग्छ।