अधुरो रह्यो जीवनको अन्तिम इच्छा: नेपाली नागरिक भएर मर्न चाहन्थे द्वन्द्व पिताः गोपाल भुटानी।
द्वन्द्वका पिता: गोपाल भुटानीको कथा
इलामको फिक्कलमा जन्मिएका गोपाल बहादुर तामाङ, जसलाई पछि चलचित्र क्षेत्रमा ‘गोपाल भुटानी’ भनेर चिनिने भयो, सानैदेखि चलचित्रको दुनियाँमा आकर्षित थिए। उनी परिवारसँगै बङ्गलादेश पुगे, जहाँ मजदुरी गरेर जीवन गुजार्नुपर्यो। तर उनको आँखामा सधैं चलचित्रको सपना पलाउँदै थियो।
१९९८ सालमा, केवल पाँच कक्षासम्म पढेर, उनले मुम्बई जाने निर्णय गरे। त्यहाँको यात्रा सजिलो थिएन। स्टेशनमै बस्नुपर्यो, होटलमा काम गर्नुपर्यो, घडी पसलमा, सिल्क मिलमा, र जेमिनी सर्कसमा पनि। तर यही कठिनाइले उनलाई जीवनको पाठ सिकायो—सहनशीलता, अनुशासन र मेहनत।
सर्कसमा काम गर्दा उनले सेट घुम्ने मौका पाए। एम एम टी स्टुडियोमा हिरोइनको डुप्लिकेटको रूपमा काम गर्दै उनले पहिलो पटक फिल्मी सेट अनुभव गरे। पहिलो पटक लडाइँको दृश्यमा उभिएर सबैको तालि पाएपछि उनलाई आफ्नो सपना साकार भएको जस्तो लाग्यो। छोटो समयमै उनी प्रोडक्सन, कला निर्देशन र फाइटिङ्गको सिपमा दक्ष भए।
उनको नाम ‘भुटानी’ गुरु सतिस भुटानीको सम्मानमा राखिएको हो। गुरुको निधनपछि, उनका चेलाहरूले उनको योगदान सम्झेर गोपालको नामसँग ‘भुटानी’ जोडिदिए। यसले उनको पहिचान मात्र होइन, गुरुप्रतिको श्रद्धा पनि प्रकट गर्यो।
नेपाल फर्केपछि उनी चलचित्रमा मनको बाँध फिल्मबाट अभिनय यात्रा सुरु गरे। प्रकाश थापाको निर्देशनमा बनेको ‘जीवन रेखा’बाट उनी द्वन्द्व निर्देशकका रूपमा स्थापित भए। नेपाली चलचित्रमा द्वन्द्व कला ल्याउने श्रेय उनीसँगै जोडियो। तर, कला निर्देशनमा अब्बल रहँदा पनि आफ्नो छायाँकन स्टुडियो निर्माण गर्ने सपना अधुरै रह्यो।
भुटानीको जीवन केवल कला र काममा सीमित थिएन। उनी स्वास्थ्य समस्यासँग जुधिरहेका थिए। इन्डियन पत्नी संग सम्बन्ध विच्छेद भएको, परिवारको धेरै सदस्य गुमेको र सुकुम्बासी बस्तीमा एक्लो जीवन बिताइरहेका थिए। अल्सर रोगले उनलाई सताइरहेको थियो, खानपिन कठिन थियो, तर उनी चलचित्रमा अझै सक्रिय थिए।
उनी नेपाली नागरिकता लिएर मर्न चाहन्थे, तर कानुन र कागजातको अभावले उनको इच्छा अधुरो रह्यो। जीवनको अन्तिम दिनसम्म पनि उनी ‘गुरू बा’ भनेर चिनिनेहरूलाई भेट्नको आशा राख्थे। उनका साथी, चलचित्रकर्मी र चेला राजेन्द्र खड्गी मात्र कहिले काहीँ झुपडीमा भेट्न आइरहन्थे।
उनको झुपडी सानो थियो, तर भित्र उनको यात्रा, संघर्ष र उपलब्धि भरिएको थियो। खाट, प्लाष्टिकको कुर्सी, टि–टेबल, दराज र सम्मानपत्रहरूले उनको जीवनको सरलता र बलिदान देखाउँछ। मुम्बईमा फेमस फिल्म सेटदेखि सुकुम्बासी झुपडीसम्मको यात्रा, सफलता र एक्लोपनले उनको जीवन कथालाई अनौठो बनायो।
भुटानीले आफ्नो जीवनलाई चलचित्र र कला लागि समर्पित गरे। उनका चेलाहरूले उनको सिप र अनुभवबाट नेपाली चलचित्र उद्योगलाई निरन्तर योगदान दिन थाले। जीवनका कठिनाइ र अधुरो सपनाको बाबजुद, उनले आफ्नो नाम र योगदान सधैं सम्झाइराखे।
२०६७ साल मंसिर ७ गते, ७८ वर्षको उमेरमा, गोपाल भुटानीले अन्ततः जीवनको यात्रा समाप्त गरे। तर उनका संघर्ष, द्वन्द्व कला र समर्पणले नेपाली चलचित्रमा एक अमिट छाप छोड्यो। उनी केवल चलचित्रकर्मी थिएनन्; उनी प्रेरणा, बलिदान र कला प्रति समर्पणको प्रतीक थिए।
